Η 8η έκθεση συνοχής του ΕΚ εγκρίθηκε την Πέμπτη από τους ευρωβουλευτές.
Οι ευρωβουλευτές επιμένουν στη διατήρηση των δημοσιονομικών πόρων για τη συνοχή τουλάχιστον στο ίδιο επίπεδο με τη δημοσιονομική περίοδο 2021-2027, ενώ πρόσθετα κονδύλια θα πρέπει να διατεθούν στο Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης ΙΙ, ώστε να είναι σε θέση να ανταποκριθεί στις νέες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ΕΕ.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζητά επίσης μια διττή προσέγγιση που θα διευκολύνει τη διαδικασία πληρωμών, σύμφωνα με την οποία οι διαπραγματεύσεις επί του περιεχομένου των πολιτικών θα πρέπει να ολοκληρώνονται πριν από τις διαπραγματεύσεις επί της οικονομικής πλευράς τους, ώστε να καταστεί δυνατή η έγκαιρη προετοιμασία των έργων από τις αρχές.
Προώθηση κοινωνικής, οικονομικής και κοινωνικής σύγκλισης σε όλη την ΕΕ
Στην έκθεση σχετικά με την οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή στην ΕΕ εκφράζεται η ανησυχία για τις συνεχιζόμενες ανισότητες, τις κοινωνικοοικονομικές διαφορές και την άνιση δημογραφική μείωση, με πολλές λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες να υστερούν και να παγιδεύονται σε μια «παγίδα ανάπτυξης» στον απόηχο της πανδημίας COVID-19· είναι πεπεισμένο, ωστόσο, ότι η πολιτική συνοχής μπορεί να συνεχίσει να διαδραματίζει τον σημερινό της ρόλο ως μοχλός επενδύσεων και δημιουργίας θέσεων εργασίας με ισχυρή χρηματοδότηση.
Αν και έχει επιταχυνθεί η σύγκλιση μεταξύ των χωρών, οι εσωτερικές ανισότητες μεταξύ των περιφερειών, ιδίως στις ταχέως αναπτυσσόμενες χώρες της ΕΕ, αυξάνονται. Μολονότι μεταξύ 2012 και 2019 ο αριθμός των Ευρωπαίων που αντιμετώπιζαν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού μειώθηκε κατά 17 εκατομμύρια, οι πανδημίες αύξησαν και πάλι αυτόν τον κίνδυνο για 5 εκατομμύρια ανθρώπους στην ΕΕ, με το 20% του πληθυσμού της ΕΕ να βρίσκεται στην κατηγορία αυτή.
Σημειώνει δε ότι, το 2019, πάνω από το ένα τέταρτο του πληθυσμού της ΕΕ ζούσε σε περιοχή όπου το πραγματικό ΑΕγχΠ δεν είχε επανέλθει ακόμα στα επίπεδα προ της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2007, ειδικότερα στην Ελλάδα, την Κύπρο, την Ιταλία και την Ισπανία· τονίζει ότι οι ίδιες αυτές χώρες επλήγησαν, για άλλη μια φορά και ακόμη περισσότερο, από την οικονομική και κοινωνική κρίση που προκάλεσε η COVID-19·
Σημειώνει επίσης ότι στα περισσότερα κράτη μέλη εξακολουθούν να υπάρχουν περιοχές βιομηχανικής παρακμής· ζητεί επιτακτικά να παρασχεθεί στήριξη για τη βιομηχανική, κοινωνική και περιβαλλοντική μετάβαση των περιοχών αυτών, και πιστεύει ότι, για να αντιμετωπιστεί ο δυνητικά αρνητικός αντίκτυπος της μετάβασης παλαιών βιομηχανικών κλάδων, όπως η χαλυβουργία και η βιομηχανία αλουμινίου, και για να υποστηριχθούν αυτοί οι βιομηχανικοί κλάδοι, θα πρέπει οι πόροι του ΤΔΜ ΙΙ να προσανατολιστούν στον εκσυγχρονισμό των κλάδων αυτών, όπου είναι δυνατόν, στην κατάρτιση στρατηγικών έξυπνης εξειδίκευσης προσαρμοσμένων στις ανάγκες κάθε μίας από τις περιφέρειες που βρίσκονται σε βιομηχανική μετάβαση, στην προώθηση της ανάπτυξης με γνώμονα την καινοτομία, και στη διασφάλιση της διάδοσης των οφελών της ανάπτυξης.
Πιστεύει ότι, ενώ ορισμένες περιφέρειες σε βιομηχανική μετάβαση βρίσκονται αντιμέτωπες με συγκεκριμένες προκλήσεις, όπως η αποβιομηχάνιση λόγω της μετάθεσης της βιομηχανικής παραγωγής σε αναδυόμενες οικονομίες, τα χαμηλά επίπεδα παραγωγικότητας και η έλλειψη πραγματικής στρατηγικής για μελλοντοστραφή επαγγέλματα, άλλες περιφέρειες έχουν συγκριτικά υψηλές δυνατότητες, όπως η παράδοση στη μεταποίηση και οι εξελιγμένες δραστηριότητες καινοτομίας σε τοπικούς εξειδικευμένους βιομηχανικούς κλάδους.
Σημειώνει ότι οι περισσότερο εκβιομηχανισμένες περιφέρειες είναι πιο ανθεκτικές σε διάφορους οικονομικούς και κοινωνικούς κλυδωνισμούς, και καλεί την Επιτροπή να αναπτύξει μια φιλόδοξη πολιτική για την επανεκβιομηχάνιση των περιφερειών της ΕΕ· Υπογραμμίζει τη σημασία της τοπικής και περιφερειακής παραγωγής και κατανάλωσης, ζητεί ακόμη να θεσπιστεί ειδική πρωτοβουλία της ΕΕ για τη στήριξη των περιφερειών χαμηλής ανάπτυξης και των φτωχότερων περιφερειών της Ένωσης, που αποκλίνουν τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά από τον μέσο όρο της ΕΕ, με βάση τα διδάγματα που αντλήθηκαν από την πρωτοβουλία για την κάλυψη της υστέρησης. Επαναλαμβάνει την ανάγκη για μια τοποκεντρική χάραξη πολιτικής, με κατάλληλη ανάλυση των μοντέλων χαμηλής ανάπτυξης και των απαραίτητων εργαλείων για την αντιμετώπισή τους.
Επίσης, η έκθεση επισημαίνει ότι ο πληθυσμός της ΕΕ γερνά και ότι οι διαφορές όσον αφορά τις ευκαιρίες απασχόλησης μεταξύ των περιφερειών είναι μεγαλύτερες σε σχέση με το 2008.
Ενίσχυση του αποκεντρωμένου χαρακτήρα για τη λήψη αποφάσεων
Το Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο επικροτεί τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΜΑΑ) ως σημαντικό εργαλείο για να μετριαστούν οι οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της πανδημίας κορονοϊού. Ωστόσο, εκφράζει τη λύπη του για το γεγονός ότι η υλοποίηση του ΜΑΑ ήταν σε μεγάλο βαθμό συγκεντρωτική, χωρίς διαβούλευση με τις περιφέρειες και τους δήμους.
Ενίσχυση των περιφερειών με το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης
Οι ευρωβουλευτές επικροτούν την εισαγωγή του ΤΔΜ από την Επιτροπή για τη στήριξη των περιφερειών που βρίσκονται αντιμέτωπες με προκλήσεις κατά τη μετάβαση σε ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα και παράλληλα ζητάνε να συσταθεί νέο ταμείο, το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης ΙΙ, κατά την περίοδο προγραμματισμού μετά το 2027, το οποίο που θα είναι διαθέσιμο όχι μόνο για τις περιφέρειες εξόρυξης άνθρακα, αλλά για όλες τις περιφέρειες με βιομηχανία σε μετάβαση, όπως ο χάλυβας και το αλουμίνιο. Αυτό θα βοηθήσει τις περιφέρειες και την Ένωση να επιτύχουν κλιματική ουδετερότητα το συντομότερο δυνατόν.
Στην έκθεση επισημαίνεται ότι, τα επόμενα 30 έτη, η ανάπτυξη της ΕΕ θα καθοδηγείται από την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση, χάρη στις οποίες θα προκύψουν νέες ευκαιρίες, αλλά θα χρειαστούν σημαντικές διαρθρωτικές αλλαγές που ενδέχεται να δημιουργήσουν νέες περιφερειακές ανισότητες. Σύμφωνα με την έκθεση της Επιτροπής, η εισηγήτρια εκφράζει την άποψη ότι απαιτείται στήριξη από ένα νέο «ΤΔΜ ΙΙ», ώστε να βοηθηθούν οι περιφέρειες να μεταβούν στην κλιματική ουδετερότητα έως το 2050 και να αποφευχθούν νέες περιφερειακές ανισότητες.
Ο προϋπολογισμός αυτού του «ΤΔΜ ΙΙ» θα πρέπει να είναι πρόσθετος των υφιστάμενων ταμείων συνοχής, ενώ το ΤΔΜ ΙΙ θα πρέπει να ενσωματώνεται πλήρως στον ΚΚΔ και στην αρχή της εταιρικής σχέσης. Θα πρέπει να στηρίζει τις περιφέρειες με υψηλές κατά κεφαλήν εκπομπές CO2 και τους βιομηχανικούς κλάδους που βρίσκονται σε μεταβατικό στάδιο, όπως η χαλυβουργία ή η βιομηχανία αλουμινίου. Οι περιφέρειες (σε επίπεδο NUTS 3) θα πρέπει να έχουν πρόσβαση στο «ΤΔΜ ΙΙ» ανεξάρτητα από την κατηγορία τους.
Προκειμένου να απλουστευθεί περαιτέρω η πολιτική συνοχής, και με την γνώμονα τη σύσταση ενός νέου «ΤΔΜ ΙΙ», το οποίο θα καλύπτει τις περισσότερες περιφέρειες μετάβασης, η εισηγήτρια τάσσεται υπέρ της κατάργησης των περιφερειών μετάβασης και της ύπαρξης λιγότερο ανεπτυγμένων περιφερειών και περισσότερο ανεπτυγμένων περιφερειών μόνο. Οι λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες με κατά κεφαλήν ΑΕγχΠ έως και 90% σε σύγκριση με τον μέσο όρο της ΕΕ θα πρέπει να λαμβάνουν συγχρηματοδότηση ύψους 85% και οι περισσότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες με κατά κεφαλήν ΑΕγχΠ άνω του 90% θα πρέπει να λαμβάνουν συγχρηματοδότηση ύψους 70%.
